Het verschil tussen stress, overspannenheid en burn-out

Het verschil tussen stress, overspannenheid en burn-out

Het verschil tussen stress, overspannenheid en burn-out heeft te maken met de mate van uitputting van je lichaam en met de mate waarin je ontregeld bent.

Het begint vaak met vermoeidheid. Als je flink gestrest bent geweest, dan heeft dit invloed op je lichaam. Je voelt je vermoeider dan normaal en je verlangt naar rust en ontspanning. Als je zorgt voor wat minder belasting en wat meer slaapt, dan is die vermoeidheid zo weer over.

Stress

Blijf je te actief(stress) en krijg je te weinig rust, dan ontstaan er op den duur stressklachten. Je bent dan overbelast en je voelt je sneller vermoeid. Je spijsvertering speelt vaker op, je bent sneller verkouden, sneller geïrriteerd en dat soort dingen.

Je hebt steeds een jachtig gevoel en je kunt je maar moeilijk ontspannen na je werk of andere bezigheden. Je bent ook veel emotioneler dan je van jezelf gewend bent. Hiervan herstellen lukt door enkele weken of maanden rust te nemen. Herstel je in een maand of drie tot zes, dan noemen we dat ‘overspannen’. Je kunt hierbij precies dezelfde maatregelen nemen als bij burn-out, omdat het om dezelfde soort ontregelingen gaat, alleen minder ernstig.

Wat zijn de klachten bij stress?

Je ervaar geregeld klachten, maar je hebt hier doorgaans niet zo veel last van dat je overgaat tot actie. Je verbruikt meer energie dan er binnenkomt, waardoor je reserves worden aangetast. Dat betekent dat je onvoldoende herstelt.

Stressklachten:

• Vaker ziek door een ontregeld immuunsysteem
• Gejaagd gevoel
• Somber
• Angstgevoelens
• Negatieve gedachten
• Slaapproblemen
• Vergeetachtigheid, concentratieverlies, impulsief gedrag
• Pijnlijke en stijve spieren

In de eerste fase van stress ga je vaak langer en harder werken om alles voor elkaar te krijgen. Je maakt geen tijd meer voor pauzes en pleziertjes. Je neemt misschien werk mee naar huis. begint te piekeren of je het wel aankan en slaapt minder goed. Je gaat fouten maken of er komt minder uit je handen. Je wilt alles klaar krijgen, maar tegelijk verlang je naar rust en verbruik je meer energie dan je oplaadt.

Wat is overspannenheid?

Als je de stressklachten negeert, dan krijg je steeds ernstiger klachten. Je kunt het gevoel krijgen dat je niet meer goed uitgerust raakt. Je lijf staat steeds ‘aan’ en je zenuwen raken ‘overspannen’. Bij overspannenheid sta je al lange tijd onder druk en heb je weinig gelegenheid tot rust en ontspanning.

Je hebt steeds een jachtig gevoel en je kunt je maar moeilijk ontspannen na je werk of andere bezigheden. Je bent ook veel emotioneler dan je van jezelf gewend bent. Hiervan herstellen lukt door enkele weken of maanden rust te nemen. Herstel je in een maand of drie tot zes, dan noemen we dat ‘overspannen’. Je kunt hierbij precies dezelfde maatregelen nemen als bij burn-out, omdat het om dezelfde soort ontregelingen gaat, alleen minder ernstig.

Hoe raak je overspannen?

Overspannen worden kan iedereen overkomen die zich al een tijdje overbelast voelt. Het komt het meest voor bij harde werkers, perfectionisten, mensen met een groot verantwoordelijkheidsgevoel en people-pleasers die niet snel ‘nee’ zeggen.

Meestal heb je al lange tijd meer spanning, taken of verplichtingen dan je aankunt. Er zijn belastende omstandigheden die in combinatie met persoonlijkheidsfactoren tot stress en klachten kunnen leiden.

Door de aanhoudende overbelasting neem je weinig tijd voor rust en ontspanning. De balans helt over; bijvoorbeeld omdat je meer verplichtingen en stress hebt dan je aankan, omdat je vaker overwerkt, de zorg voor anderen (mantelzorg), een opleiding doet naast het werk, vrijwilligerswerk of huishoudelijke taken.

Maar ook financiële zorgen, verlies van baan, nachtelijk lawaai in de woonomgeving, problemen met opvoeding, relatieproblemen, gebrek aan steun van collega’s of leidinggevende, enzovoorts kunnen leiden tot een overspanning.

Wat is burn-out?

Burn-out is de laatste fase van overbelasting en is een energiestoornis. Je krijgt het pas na een lange tijd van roofbouw. De instorting van een burn-out komt dus niet plotseling, hoewel dat wel vaak zo lijkt. Er gaat een jarenlang roofbouwproces vol overbelasting en uitputting aan vooraf. Een burn-out krijg je alleen als je veel wilskracht hebt: je ging door terwijl het eigenlijk al lang niet meer ging.

Wat zijn dan je klachten bij een burn-out?

Je hebt eigenlijk alle kenmerken van overspannenheid. De klachten en symptomen van een burn-out zijn ernstig en bijzonder onaangenaam. Je voelt je ontregeld, ontredderd en wanhopig. Het verschilt van persoon tot persoon wat je precies mankeert en ervaart, maar de volgende klachten zijn er altijd:

• een immense vermoeidheid (die maar niet verdwijnt)
• niet meer goed kunnen opladen van energie
• (hele) sombere gedachten, angst- en paniekgevoelens
• je bent emotioneel volledig uit het lood geslagen en je hoofd werkt niet meer.
• Je kunt je aandacht er niet bijhouden, je onthoudt nauwelijks meer iets
• je hebt geen overzicht en je gedachten malen doelloos in het rond.

Herstel kan een half jaar tot soms wel anderhalf jaar (of nog langer) duren.

Bijkomende klachten zijn:

• Mentale spanningsklachten als: slaapproblemen, piekeren, verlies aan zelfvertrouwen of een paniekgevoel
• Lichamelijke klachten van psychische oorsprong: hoofdpijn, droge mond, zeten, hartkloppingen, blozen, trillen, spierpijn, maagpijn, enz.
• Je voelt je somber, vooral over werk- of verplichting gerelateerde zaken
• De spanningsklachten duren al lang

Een burn-out hoeft niet altijd een werkgerelateerde aandoening te zijn. Vaak wordt dit wel gedacht. Toch kunnen privébelasting en -problemen een grote rol spelen. Het ontstaat door een combinatie van omstandigheden (werk en privé) en de manier waarop je met stress omgaat.

Accepteer je situatie

Je kent nu het verschil in stressklachten. Het beeld dat geschetst werd: vermoeidheid, stressklachten, overspannenheid en burn-out.

Wanneer jij jezelf hier in herkent dan kan het pijnlijk zijn om te ontdekken. Maar vechten tegen je toestand vergroot je stress en draagt niet bij aan herstel. Probeer je situatie te aanvaarden. De situatie is wat ze is. Het is niet jouw schuld en het is geen teken van zwakte of demotivatie.

Zie het als een ‘hardware’ probleem: je stresssysteem is neurohormonaal ontregeld en dat verstoort ook de aansturing van andere lichaamsprocessen. Allemaal processen die ontwricht zijn door ernstige overbelasting. Die ‘errors’ moeten als eerste hersteld worden.

Die enorme vermoeidheid die je voelt is dus echt. Het is geen kwestie van niet willen, maar van niet meer kunnen. Je hebt een tekort aan lichaamsbrandstoffen en je vermogen om energie op te laden is verminderd. Hierdoor blijf je moe, ook als je gerust hebt.

Stressfactoren

Er zijn heel wat factoren die meespelen bij stress en burn-out. Vaak wordt gedacht dat werkdruk de reden is van chronische stress of burn-out. En dat kan zeker een rol meespelen. Denk bijvoorbeeld aan:

• Gebrek aan autonomie
• Weinig steun van leidinggevende of collega’s
• Moeizame communicatie met leidinggevende
• Steeds bereikbaar moeten zijn
• Te veel werk, te hoog werktempo, te krappe deadlines

Maar ook jouw persoonlijke stijl van hoe jij met uitdagingen of problemen omgaat, kan bijdragen aan het ervaren van stress. Voorbeelden van stressverhogende persoonlijke stijlen zijn:

• Perfectionisme
• Moralisme
• Weinig zelfvertrouwen
• Geen nee kunnen zeggen
• Neiging steeds harder te willen werken
• Geen grenzen aangeven
• Faalangst
• Piekeraar
• Hoge controlebehoefte
• Groot verantwoordelijkheidsgevoel
• Jezelf aanpassen aan anderen (people-pleaser)
• Jezelf wegcijferen

Persoonlijk inzicht is dus belangrijk bij stress en burn-out. Inzicht krijgen in wie je bent, wat je wilt en wat je doet. Het is de basis voor persoonlijke ontwikkeling, maar ook de basis voor succes in alle opzichten.

Zelfinzicht is kennis krijgen in jouw mogelijkheden en onmogelijkheden: wat zijn jouw kwaliteiten, jouw valkuilen, je ontwikkelpunten of leerdoelen, maar ook je energievreters en energiegevers, jouw vaardigheden en wat je wel wilt en wat niet. Waar gaat je interesse en belangstelling naar uit, waar liggen je grenzen en jouw mogelijkheden, wat zijn jouw persoonlijke waarden en normen en wat zijn jouw drijfveren: wat motiveert of demotiveert jou?

Minder stress door zelfinzicht

Stress, overspannenheid of zelfs een burn-out is niet leuk! Natuurlijk wil je hier van af en al helemaal niet nog eens meemaken. Daarom is het belangrijk om inzicht te krijgen in welke factoren hebben meegespeeld in deze stresssituatie en de oorzaak van je stress of burn-out en het risico op een volgende burn-out wegnemen.

Zelfkennis en zelfacceptatie spelen een rol bij stress en burn-out. Jezelf en je kernkwaliteiten goed kennen helpt je om belemmerende uitdagingen zoals stress, onzekerheid en twijfels te verminderen en zelfs te voorkomen.

Er ligt een relatie tussen zelfkennis, zelfvertrouwen (zelfverzekerd overkomen) en stress. Juist wanneer je jezelf goed kent krijg je zelfvertrouwen. Want hoe kan je je zelfverzekerd voelen zonder dat je goed weet wie je bent? Kortom: een gebrek aan zelfkennis bevordert dus onzekerheid en dus stress.

Hetzelfde geldt voor zelfacceptatie. Hoe kun je jezelf accepteren als je niet goed weet wie je bent? Zelfacceptatie betekent: jezelf durven zijn! Wie zichzelf niet kan aanvaarden heeft sowieso moeit om zichzelf te zijn.

Door zelfinzicht leer je jezelf kennen en weet je wat jij nodig hebt. Waar jij gelukkig van wordt. Welke kernwaarden belangrijk voor jou zijn en hoe je die toepast in je leven. Met zelfinzicht ontdek je wat jou belemmert en hoe je die belemmerende patronen kunt ombuigen naar wat werkt voor jou.

Als stress- en burn-outcoach kan ik jou hierbij helpen. Stap voor stap je stress verminderen of herstellen van je burn-out. Door jezelf goed te leren kennen: inzicht krijgen in jouw leven.   

Liefs,

Marijke