Wat is een innerlijke criticus?

Ken je jouw innerlijke criticus?

Ben jij je bewust van die stemmetjes in je hoofd? De innerlijke criticus? Is hij erg aanwezig of valt het wel mee?

Afgelopen week realiseerde ik mij weer eens dat mijn innerlijke criticus weer erg aanwezig was. Door vooral negatief te reageren. Het is namelijk mijn voornemen om wat gezonder te gaan eten 😊 en meer te bewegen. Ik zal vast de enige niet zijn en het is ook niet mijn eerste poging, vandaar dus dat mijn innerlijke criticus mij dat ook graag wilde laten weten door steeds maar te roepen… ‘dat wordt toch niets’ en ‘dat hou jij toch niet vol’… ‘begin er maar niet aan’.

Herken je dit? Die stem in je hoofd die jou dan zo duidelijk even wil vertellen hoe hij het ziet? En wat zijn mening is? Die stem die steeds zegt dat je het niet goed doet, wat een sukkel je bent en dat je er echt niet goed uitziet vandaag?

• Die ander zal wel denken dat…
• Dat kun jij echt niet!
• Het wordt toch niks
• Die ander kan het veel beter
• Het zal wel verkeerd aflopen
• Dat moet je niet doen!
• Kijk nou maar uit
• Als ik jou was zou ik daar nooit aan beginnen

Deze innerlijke criticus jaagt jou en anderen op. Hij leidt tot stress, teleurstelling en gevoelens van onvrede. Hoe je ook je best doet, het is nooit goed genoeg.

Hoe is het met jouw innerlijke criticus?

Iedereen heeft een innerlijke criticus in zich. Belangrijk is hoe je met deze stem omgaat. Eigenlijk is het één van onze stemmen. We hebben namelijk verschillende innerlijke ‘ikken’ en al deze delen, die we ook wel subpersonen noemen, maken ons tot de persoon die we zijn. We hebben bijvoorbeeld ook een innerlijke levensgenieter, maar als deze alleen aan het woord zou zijn dan komt er niets van werken terecht.

Een bus vol ‘ikken’ in je brein

Om jezelf beter te leren begrijpen werken we binnen het coachen met Voice Dialogue en gebruiken hiervoor een metafoor om uit te leggen hoe ons brein werkt. Zie je brein voor je als een bus waarin al deze ‘ikken’ (jouw subpersonen) zitten en je volwassen zelf zit aan het stuur. Naast jou, op de passagiersstoel, zou bijvoorbeeld je innerlijke criticus kunnen zitten, als deze vaak aan het woord is. Achter jou zitten dan de levensgenieter, de verantwoordelijke, de pleaser, de sterke vrouw (of man), de pusher, de perfectionist, de clown en noem maar op. Dit noemen we de veelvoorkomende primaire subpersonen. Al deze ‘ikken’ zitten in jouw bus en nemen een bepaalde plek in.

Deze subpersonen zijn belangrijk in ons leven. Zij zijn het die ons in spannende situaties adviseren, richting geven en sturen. De perfectionist bijvoorbeeld helpt ons om niet veroordeeld te worden op gemaakte fouten, de clown zorgt voor het goed houden van de sfeer, de pusher stimuleert ons om carrière te maken en de pleaser waakt ervoor dat we zo min mogelijk conflicten krijgen.

Primaire subpersonen

Naast deze primaire subpersonen heb je ook nog de verstoten subpersonen. Deze staan vaak recht tegenover onze ontwikkelde kanten. Het liefst houden we die zo klein mogelijk; stoppen ze weg en luisteren niet naar ze, omdat ze ons vaak pijn opleveren. We stoppen ze in de achterbak van onze bus, zodat we ze zo minmogelijk horen.

Verstoten subpersonen zijn bijvoorbeeld de kwetsbare, de avonturier, de egoïst, het slachtoffer, de gevoelige. Vaak herken je de verstoten subpersonen in jezelf doordat je die kanten in andere mensen verafschuwt of veroordeelt. Iemand die zichzelf volledig met een helper heeft geïdentificeerd, moet er vaak niet aan denken dat er ook een egoïst in hem zou kunnen schuilen. Maar ook kan het zijn dat je deze verstoten ‘ik’ bij anderen juist bewondert. Zoals bijvoorbeeld de flinkerd verzucht dat hij ook weleens tegen iemand zou willen leunen en even niet meer alles zelf zou willen doen.

Vooral de primaire subpersonen zitten voorin de bus en schreeuwen het hards en hebben de meeste invloed op je. Het is de bedoeling hier zoveel mogelijk balans en evenwicht in te brengen, zodat niet steeds dezelfde subpersonen voorin zitten. Het gaat er dus om deze criticus minder macht te geven zodat hij niet je groei belemmert, je onzeker maakt of je eigenwaarde aantast.

Hoe ontstaat de innerlijke criticus?

Deze innerlijke criticus is ontstaan in het begin van je leven, in je kindertijd. Eerst is er het kwetsbare kind, die afhankelijk is van de verzorging en bescherming van anderen.

In de kleuterperiode ontwikkelt zich ‘de beschermer’ die er voor zorgt dat het kind wordt behoed en beschermd voor gevaar. De beschermer probeert je weerbaarder (assertief) te laten zijn, zodat je minder snel gekwetst wordt.

Zo rond de pubertijd ontwikkelen de dominante subpersonen zich, zoals ‘de Pusher’ (doordrammer), ‘de Perfectionist’ (alles moet perfect zijn) en ‘de Criticus’ (die op alles en iedereen kritiek heeft). En niet te vergeten ‘de Pleaser’ (ik doe alles om aardig gevonden en geaccepteerd te worden).

Zo kunnen subpersonen te dienen, maar ook belemmeren. En dit alles ontstaat door jouw ervaringen, door jouw waarneming en zijn van grote invloed op ons. Het bepaalt je gevoel, je gedrag, gewoonten en je overtuigingen.

Je innerlijke criticus temmen

Hoe wordt je je bewust van de stemmen in je hoofd: de innerlijke criticus. En hoe kun je dit proberen los te laten?

Als je wilt veranderen, is er een grote valkuil: je wordt streng voor jezelf. Onderstaande checklist kan je helpen om dat te herkennen. Geef jezelf een compliment dat je jezelf doorhebt, wanneer je merkt dat je onvriendelijk tegen jezelf bent, of zelfs boos. Kijk of je wat vriendelijker voor je zelf kunt doen.

Hieronder enkele gedragingen waaraan je kunt herkennen dat je toch niet zo vriendelijk aan het veranderen bent:

• • Je stelt het uit om iets te veranderen en vervolgens voel je je daar schuldig over. Uitstellen is niet gek, je schuldig voelen ook niet. Maar het kan een teken zijn dat je eigenlijk vindt dat het moet lukken.
  • Je stelt doelen waarvan je weet dat je ze niet kunt halen.
  • Als je probeert om je gedrag te veranderen, merk je stress in je lichaam op.
  • Je denkt na over wat je wilt veranderen en merkt dat je daar een beetje gespannen van wordt.
  • Als het een keer niet lukt, dan ben je flink teleurgesteld of boos. Je slaat jezelf voor de kop en je kunt niet meer leren van wat je hebt geprobeerd. Je veroordeelt jezelf volledig voor slechts één fout.
  • Je ziet alleen wat fout is gegaan en hebt geen oog voor je eigen sterke punten of successen.

Focus

Onderstaande oefening heeft mij geholpen om me te kunnen focussen op gezonder eten en meer bewegen. Door mijn doel duidelijk te hebben: waar wil ik naar toe? Wat is mijn droom? Door het eindresultaat alvast voor ogen te zien.

Voor mij is dat:

• gezonder leven
• fit en lekker in mijn vel zitten
• energie en inspiratie krijgen van mijn werk
• energie en zin hebben om privé leuke activiteiten te ondernemen
• genieten van het leven en de mensen om mij heen
• tevreden over en vriendelijk zijn voor mezelf

Oefening

Wat is jouw doel?

Een oefening die helpt om je doel helder te krijgen. Weten wat je niet meer wilt en wat juist wel.

1. Wat wil je wél?
2. Waar zou je meer van willen?
3. Welke kansen en mogelijkheden zie je?
4. Welke dromen, plannen en wensen heb je?
5. Wat is voor jou belangrijk en waardevol?
6. Wat geeft je energie? Waar wordt je enthousiast van?
7. Wat is het doel waar jij nu mee aan de slag wilt? Dit doel is positief geformuleerd: dus wat je wel wilt en waar je meer van wilt, in plaats van wat je niet wilt. Geen veroordelend doel. Een doel die jou prikkelt om ermee aan de slag te gaan. Het maakt je nieuwsgierig, je wilt nieuwe dingen uitproberen en je wilt er meer over weten.

In het voorbeeld heb ik een aantal primaire en verstoten subpersonen benoemd. Dit zijn maar enkele voorbeelden. Er bestaan talloze subpersonen. Alle mogelijkheden die jij in potentie hebt, zijn als subpersoon in je aanwezig. Het is per persoon verschillend welke subpersonen een rol krijgen in je leven en welke weggestopt worden. Dat hangt af van de cultuur waarin je opgroeit, de normen en waarden binnen je gezin en ook van de aard van ieder individu, van zijn of haar psychologische vingerafdruk.

Het belangrijkste is dat jij je er van bewust bent dat die innerlijke criticus, die stem in je hoofd, veel impact kan hebben op jouw leven. Dat je deze innerlijke criticus gaat temmen. Dat je niet te streng bent voor jezelf, maar dat je jezelf ook complimenten geeft wanneer het goed gaat. Wees vriendelijk voor jezelf en besef dat je in een veranderproces zit. Dat heeft tijd nodig en kost moeite. En… hou je doel voor ogen. Het gaat je helpen.

Hartelijke groet,

Marijke