Wat is stress? Stress stap voor stap uitgelegd

Wat is stress?  Stress stap voor stap uitgelegd

Toen ik in 2014 door chronische stress thuis kwam te zitten, had ik geen idee wat stress nou precies was. Natuurlijk had ik er veel over gehoord. Zelf had ik destijds het idee dat als je wat mankeerde dit te maken had met stress. Zo van… ‘oh… dat komt door de stress’. Zelfs mijn huisarts noemde het woord, maar ik wuifde het weg, omdat ik vond dat alles onder de noemer stress werd geschoven en mijn lichamelijke klachten niets met stress te maken hadden.

Inmiddels weet ik wel beter. En wat was die periode een eyeopener voor mij. Een heel proces van niet willen inzien dat ik stress had tot het besef dat mijn lichamelijke klachten een gevolg waren van mijn stress.

Wat is nou eigenlijk stress?

Stress is een reactie op een externe prikkel of op een negatieve interpretatie van de situatie.

Het is een belangrijk overlevingsmechanisme wat je klaarmaakt om in actie te komen. Goed om te weten is dat stress niet altijd negatief hoeft te zijn: een beetje stress houdt je scherp en maakt dat je extra je best doet. Als stress te lang aanhoudt en je tussendoor niet herstelt, dan kunnen er klachten ontstaan.

Positieve stress

Positieve stress bereidt je geestelijk en lichamelijk voor op een uitdaging. Het maakt je alert en klaar voor actie. Er ontstaat geen schade. De stressverschijnselen zoals een verhoogde hartslag of een gejaagd gevoel gaan snel over.

Negatieve stress

Negatieve stress helpt je niet om jouw uitdaging tot een goed einde te brengen. Het belemmert goed functioneren. Bijvoorbeeld omdat je het overzicht verliest en in paniek alles tegelijk wilt oppakken. Er is bij negatieve stress geen balans tussen herstel- en stressmomenten. De stress houdt lang aan. Er kunnen stressklachten ontstaan.

Stress ontstaat dus wanneer er meer van je wordt gevraagd dan dat je denkt aan te kunnen.

• Je hebt niet genoeg tijd om je taken af te ronden
• Je hebt niet de juiste talenten of tools om de taak tot een goed einde te kunnen brengen
• Je denkt dat je geen invloed hebt op het resultaat

Balans in draaglast en draagkracht

Oververmoeidheid (of spanningsklachten) ontstaan bij een langdurige scheve balans tussen je werk- en/of privéverplichtingen (draaglast) en wat je aankunt (draagkracht).

Dit zijn vaak factoren van buitenaf die van invloed zijn op je leven en die spanningen veroorzaken.

Draagkracht bepaalt hoeveel jij kunt hebben (fysiek en mentaal) en hoe je met stress omgaat. Het zijn die dingen waardoor jij je gelukkiger en sterker voelt.

Wanneer jij je op tijd bewust bent van de ontstane scheefgroei en de balans zoek is, dan biedt de scheve balans twee aangrijpingspunten om stress te verlagen:

• Je zorgt ervoor dat jouw belasting op het werk en privé naar beneden wordt gebracht
• Je kunt je belastbaarheid vergroten: je belastbaarheid wordt beïnvloed door je fysieke en mentale conditie

Wat zijn de symptomen van stress?

• • Gevoel het niet meer aan te kunnen
  • Moe zijn
  • Slaapproblemen
  • Gejaagd gevoel
  • Emotioneel
  • Piekeren
  • Chaotisch
  • Somberheid
  • Angstig (faalangst)
  • Rusteloos, ontspannen lukt niet meer
  • Gevoel dat je ‘op scherp’ staat

Als stress aanhoudt, dan krijg je steeds meer stressklachten. Je krijgt bijvoorbeeld hoofdpijn, pijn in je spieren en je raakt geprikkeld. Je bent vergeetachtig en je hebt moeite je te concentreren. Je verliest het overzicht en de controle, waardoor je minder goed presteert en minder flexibel bent. Je voelt je moe en hebt het gevoel dat je gaat instorten. Eigenlijk zegt je lichaam: ‘neem rust’, maar je gaat plichtsgetrouw toch door. Je verbruikt meer energie dan je oplaadt

Wat doet stress met je lichaam?

Zodra er zich een stressvolle situatie voordoet komt direct je brein in actie. Het zorgt ervoor dat je lichaam direct reageert op een mogelijk gevaar.

Tijdens stress produceert je lichaam drie hormonen:

• • adrenaline,
  • noradrenaline
  • cortisol

Adrenaline en noradrenaline stellen het lichaam in staat om snel een extra inspanning te leveren om te vluchten, vechten of verstijven voor een waargenomen bedreiging.

Cortisol komt wat trager op gang: als je lichaam denkt dat je langer moet vechten of vluchten.

Gaspedaal

Je kunt het vergelijken met een gaspedaal (sympathisch zenuwstelsel): het zet je aan tot actie. Het stresshormoon adrenaline reageert snel op een prikkel en zorgt ervoor dat je in actie komt. Het geeft je ook een onrustig, opgejaagd, verdrietig, angstig of boos gevoel. Ze kunnen slaap- en concentratieproblemen geven.

Effecten van adrenaline:

• • je vaten gaan open, je bloeddruk stijgt en je hart slaat sneller
  • je bloedstolling stijgt
  • je zenuwstelsel wordt op scherp gezet
  • je spieren spannen zich aan
  • je gaat zweten
  • je spijsverteringssappen gaan op een laag pitje
  • je wordt heel alert (blijft wakker op momenten dat je wilt slapen)

Effecten van cortisol:

• • het verhoogt je bloedsuikerspiegel
  • het werkt enerzijds ontstekingsremmend, maar remt ook tijdelijk de werking van het immuunsysteem, waardoor je vatbaarder bent voor infecties
  • het kan een somber gevoel geven
  • het verhoogt je trek in suikers en stimuleert de vetopslag

Rempedaal

Na een stressvol incident komt je lichaam meestal weer tot rust. Met behulp van het parasympatische zenuwstelsel (rempedaal) schakelt het lichaam na ongeveer een halfuur weer terug naar de normale toestand. Het zorgt ervoor dat het adrenalineniveau weer normaal wordt. Het breekt cortisol weer af en stimuleert de aanmaak van geluks- of herstelmormonen.

Dit wordt ook wel het gaspedaal- en remmechanisme genoemd. Het sympathische zenuwstelsel (gaspedaal) maakt je klaar om in actie te komen; het parasympatische zenuwstelsel (rem) zorgt voor rust en herstel, zodat je hartslag weer omlaag gaat, dat je weer voedingsstoffen opslaat en dat je darmen en blaas weer geactiveerd worden. Het versterkt het immuunsysteem

Om stress (of een burn-out) te voorkomen, is het van belang om dus actie en herstel af te wisselen: afwisseling tussen het sympathische zenuwstelsel en het parasympatische zenuwstelsel. Dit kan door je brein te regenereren. Door oefeningen te doen, door inzicht te krijgen in je energievreters en je energiegevers en je veerkracht te herstellen.

Wat zijn de gevolgen van langdurige stress?

Langdurige stress veroorzaakt roofbouw op je lichaam. Het is slecht voor je hart: het verhoogt het risico op hart- en vaatproblemen. Je immuunsysteem raakt verstoord, waardoor je sneller ziek wordt. Je maagdarmstelsel raakt ontwricht. Stress zorgt ervoor dat je minder goed je emoties onder controle kunt houden. Uiteindelijk kan stress een burn-out veroorzaken, waardoor je lichamelijk en geestelijk helemaal uitgeput bent. Benieuwd welke signalen jouw lichaam je geeft? Doe hier de gratis stresstest.

Wil je weten wat het verschil is tussen stress, overspannenheid en burn-out? Lees hier mijn blog. 

Hoe kan je beter leren omgaan met stress?

Het is belangrijk dat je weer balans krijgt tussen energievretende en energiegevende zaken. Er zullen altijd stressbronnen zijn in je leven, het is alleen de vraag hoe je er mee omgaat. Merk je dat de balans is scheefgegroeid, zorg dan voor meer energie door tijd vrij te maken voor rustbrengers en energiegevers. Ga iets leuks doen. Leer te accepteren dat je brein en je lichaam niet onbeperkt kunnen doen wat jij graag wilt. Je hebt tijd nodig om weer op te laden: te ontspannen en te rusten. Door te gaan wandelen, te luisteren naar muziek, een massage, tekenen of rustig tuinieren.

Wat kun je doen tegen stress?

Wanneer je merkt dat je moe wordt dan geeft je lichaam een signaal om wat gas terug te nemen en weer even op te laden. Vergelijk het met een auto: bij het autorijden let je op je brandstof. Als het oranje lampje van je brandstoftank gaat branden, ga je tanken, want anders kom je stil te staan.

Zo is het niet anders met het signaal dat je moe wordt. Je hebt tijd nodig om op te laden. Zorg voor ontspanning door bijvoorbeeld ontspanningsoefeningen of concentreer je op het hier-en-nu. Maak een lijstje met rustbrengers en energiegevers, zodat je op momenten dat je moe wordt kunt putten uit een lijst van energiegevers.

Stress behandelen

Stress- en spanningsklachten zijn niet zomaar ineens over. Je zult er iets aan moeten doen. Daarvoor is het nodig te weten hoe ernstig de aard van je klachten is, maar ook wat de oorzaak van je stress is. Heb je teveel ballen hoog te houden, of leg je voor jezelf de lat te hoog? Wil je alles altijd perfect doen? Zijn er problemen op je werk of vraagt je drukke gezinsleven teveel van je? Misschien is het een combinatie van meerdere factoren? Wanneer je weet waardoor jij stress- en spanningsklachten hebt, dan kun je daar een passende behandeling bij zoeken. In het coachtraject ‘Grip op stress’ help ik je te herstellen van overspanning en chronische stressklachten.

 

Liefs,

Marijke